De geboorte van de 'Franse Rivièra'

De zeer Instagrambare badplaats Menton may well be lesser known than its Riviera neighbors, but it –along with Nice– was instrumental in establishing the French Riviera as possibly the oldest winter vacation spot in the world. Jean Cocteau schilderde zijn beroemde fresco's van liefde hier, en Engelse edelen legden exotische tuinen aan rond Italiaanse villa's in de schaduw van palmbomen.

Stammen en Romeinen

Traces of occupation go back 3000 years or so, but until the end of the 18th century, the area later known as the Côte d’Azur was a remote and impoverished region, known mostly for fishing, olive groves, and flowers used in perfume. Tribal people now called “Ligurians” were the first known inhabitants of the French Riviera in historical times.

Not much is known of these aboriginals, only that they built fortified villages, notably on the site of modern Nice. Some centuries later, Greeks from overcrowded Phocaea verplaatst, eerst naar Massilia (Marseille), vervolgens naar Hyères en Nice, as they tended to do wherever there was a chance of industry or commerce.

De Grieken brachten de wijnstok mee (waarbij ze de vroegere bewoners zorgvuldig informeerden over wat er gewonnen kon worden uit de wilde voorraad die inheems was in het gebied), evenals olijven en andere producten van hun geavanceerde beschaving. De Kelten, die zich tegelijkertijd tot aan de Rivièra wortelden, gaven de voorkeur aan het ruigere heuvelland boven de kust – en plunderden liever dan handel drijven.

De bewoners van het land langs deze kuststrook waren eraan gewend onafhankelijk van de ‘centrale’ controle te opereren. De gedwongen bezetting van de Romeinen – zoals herdacht door de trofee in La Turbie— was an important exception, but even then the numbers of occupiers was small and they had a specific task, to defend Roman access and trade routes, with little concern for the local inhabitants.

After the Roman retreat, and before the 18th century, the pockets of inhabited land were tiny compared with the wide swathes of rocky, scrubby hillsides and boggy river estuaries. Communities were isolated. Mosquitoes drove everyone mad, and getting around was dangerous and slow (little has changed).

Bovenal was het een saaie plek, arm en onbeschaafd, vervallen en verwaarloosd door de buitenwereld. Het wachtte om “gered” te worden. Verdeeld tussen Franse en ‘Italiaanse’ invloedssferen was het zelfs binnen de controversiële grenzen geen coherente samenleving. Toen kwamen de Britten om het gebied te transformeren en de ‘Franse Rivièra’ te creëren zoals wij die kennen…

Hoe de Britten de Franse Rivièra transformeerden

In the 18th century, a taste for travel developed amongst the English aristocracy, especially spending the winter on the French Riviera. Viewed as a Garden of Eden, the South of France was also the natural ‘route’ to Italy and its culture, which was a fashionable place to experience, among the elites.

This seasonal migration of the English upper classes was quickly copied by other European elites, all in search of a mild winter. At the beginning of the 19th century, the health argument emerged – people would go to these winter resorts as a medical treatment.

De 18e eeuw creëerde het winterresort en de 19e eeuw verzegelde het.

De eerste Britse reiziger die de gezondheidsvoordelen van het gebied beschreef, was de romanschrijver Tobias Smollett, who visited Nice in 1763 when it was still an Italian city within the Kingdom of Sardinia. He brought Nice and its warm winter climate to the attention of the British aristocracy with ‘Reist door Frankrijk en Italië (particularly Nice)‘, written in 1766. It’s a highly-amusing travel diary in the form of letters, in which he fell in love with Nice, foresaw the merits of Cannes (then a small village) as a health-resort, and envisioned the possibilities of the Corniche-wegen. Kort nadat het was gepubliceerd, begonnen ziekelijke Britten naar de Franse Rivièra te reizen, waardoor het het eerste winterresort ter wereld werd.

Bijna onmiddellijk, Schotse dokter Johannes Bruin pikte dit idee op en werd beroemd door het voorschrijven van wat hij 'klimaattherapie' noemde: een verandering in het klimaat, om een verscheidenheid aan ziekten te genezen. In 1780 publiceerde hij zijn 'Elementen van de geneeskunde', wat een tijdlang een invloedrijke tekst was. Het zette zijn theorieën uiteen, vaak het 'Brunoniaanse systeem van de geneeskunde' genoemd, dat in wezen alle ziekten opvatte als een kwestie van over- of onderstimulatie. De controversiële en simplistische zogenaamde ‘Brunoniaanse theorie’ dictated that all diseases fall into one of two categories: those caused by the absence of stimulus and those caused by too much stimulus. He and his contemporaries regarded the Mediterranean climate as offering a considerable variety of tonic and sedative environments.

We houden het momentum gaande, Britse dokter John Bunnell Davis schreef zijn boek uit 1807: 'The Ancient and Modern History of Nice'. Het werd de zoveelste stem die pleitte voor het genezende effect van de Franse Rivièra op ziekten. Hij schreef, “Wie kan er ook maar een moment aan twijfelen of de kans groter is dat de gezondheid terugkeert als het pad naar het verwerven ervan bezaaid is met bloemen; wanneer de pijnlijke last die de ziel overweldigt, wordt verlicht door aangename bezigheden, en wanneer angst wordt ingeruild voor geduld en berusting?

This theory dominated European medical thought for roughly one century, until the late 1800’s, and the entire Mediterranean coast became something of a winter health resort for sufferers from all sorts of diseases (especially tuberculosis, which was killing one in six in England). Once Napoleon had been defeated in 1815 and peace prevailed on the continent, the British in particular began to flock to Nice, mostly for their health, and always in winter.

François-Joseph-Victor Broussais, een beroemde Franse arts, werd in het begin van de jaren twintig van de negentiende eeuw erg populair; zijn geneeskrachtige theorie was gebaseerd op de Brunoniaanse theorie. De Franse historicus Paul Gonnet merkte op dat artsen stuurden “aan onze kusten een kolonie bleke en lusteloze Engelse vrouwen en lusteloze zonen van adel die bijna dood zijn”.

De populariteit van de Franse Rivièra explodeerde verder toen de Britse arts James Henry Bennet begon het klimaat van Menton te promoten als een wondermiddel voor de gezondheid. Bennet had geneeskunde gestudeerd in Parijs, en na 25 jaar als arts te hebben gewerkt, kreeg hij wat hij zelf diagnosticeerde: tuberculose (this was before they knew the cause was bacteria). In 1859, he claimed that he went to Menton to “…die in a quiet corner, like a wounded denizen of the forest” (but it’s more likely that he was familiar with the Brunonian theory and went to be cured). But instead, his health greatly improved, and he visited Italy the next year, but found the “unhygienic state of the large towns of that classical land undid the good previously obtained”. Unimpressed with Italy, he returned to Menton and started a medical practice.

Toen hij volledig genezen was, keerde hij terug naar Engeland om zijn patiënten over Menton te vertellen. Het nieuws verspreidde zich snel, inclusief opmerkelijke patiënten van Bennet Robert Louis Stevenson En koningin Victoria. From then on, he spent every winter in Menton.

Zijn boek uit 1861 'Winter en lente aan de oevers van de Middellandse Zee' versterkte snel de populariteit van Menton (toen nog 'Mentone' genoemd) als bestemming. Bennet was van mening dat het hete en droge klimaat van de Franse Rivièra en een goed dieet tuberculosepatiënten genas. Het werd later in andere talen vertaald en in andere landen gepubliceerd, waardoor iedereen, van Duitsers tot Amerikanen, tot Menton kwam. Andere artsen sloten zich al snel aan bij het refrein.

While Lord Brougham had Cannes onlangs op de kaart gezet for carefully-selected members of London’s upper-crust society, readership of Bennet’s book was widespread and created an overwhelming influx of tourism. Many aristocrats, mostly with various health ailments, flocked to the French Riviera with the hope of getting cured. Without a doubt, more than one ‘consumption’ victim had asthma rather than tuberculosis, and getting away from the cold, damp and very smoggy British cities would have been all the ‘cure’ they needed.

In 1882, koningin Victoria took Bennet’s advice and came for an extended vacation, opening the floodgates for royals and high society to follow. She visited eight times after that and told her friends about how much she loved the area.

Op voorstel van de Koningin, Winston Churchill koos ervoor om de landschappen te schilderen, en veel beroemde 19e-eeuwse reisschrijvers (zoals Robert Louis Stevenson, Somerset Maugham, Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, HG Wells, Edith Wharton, Louisa May Alcott en Aldous Huxley) begonnen erover te schrijven.

Er werden spoorwegen aangelegd, grote villa's vervingen stenen boerderijen, en sierlijke rijtuigen met hertogen en prinsen verschenen langs de hoge kustwegen boven de glinsterende zee. Kort daarna werd de Franse Rivièra beroemd in de VS als een luxe en glamoureuze vakantiebestemming voor beroemdheden en jetsetters.

Gedurende de 20e eeuw hebben Amerikanen de Franse Rivièra verder getransformeerd, waarbij veel van de beroemdste Amerikaanse auteurs en filmsterren hier tijd hebben doorgebracht of zijn verhuisd. Superster Grace Kelly trouwde met de prins van Monaco, Rita Hayworth ontmoette en trouwde hier met een prins, Sean Connery bought a villa in Nice en gefilmde scènes van 'Never Say Never' in het oude centrum van Menton, en Amerikanen met rijkdom of roem brachten hier hun vakantie door.

Zonder de invloed van rijke Britten en Amerikanen zou de Franse Rivièra niet zijn wat het nu is.

De Fransen ontdekten het gebied uiteindelijk lang na de Engelssprekenden als vakantiebestemming en begonnen uiteindelijk langs de kust kleinere vakantiehuizen en appartementencomplexen te bouwen. Nu is de Franse Rivièra een drukke mix van toeristen, Engelssprekende expats en Fransen.